Ontbluffen: duidelijkheid als effectvoorspelling bij dissonantie
Prof. dr. Rob Vinke: ‘ Bij dissonantie moet je niet hard en niet zacht zijn, maar vooral duidelijk, eerlijk en realistisch.’
Rob Vinke
Als de rook van de dissonantie om je hoofd is verdwenen kun je meer zien. Dissonantie verblindt en ontneemt dus het zicht op de werkelijkheid. Maar de dissonantie zelf is ook werkelijkheid. Zoeken naar de waarde achter de werkelijkheid. Of we het nu een commissie verzoening, genoegdoening of waarheid noemen, de pijn het ongeloof en de boosheid over de verkiezing van Trump als president moet snel uit ons persoonlijke systeem. Want uiteindelijk is dat allemaal negatieve energie. De knop moet om. Natuurlijk kost dat tijd en het moest eerst slechter worden voordat het beter kan worden. Hebben we wel genoeg traumahelikopters klaar staan?
Allemaal aan het werk. Allemaal verschillende effecten. Voorbeeld. Ver voordat er ook maar sprake was van een crisis is er, zij het veel te zacht, van veel kanten gewaarschuwd voor de potentieel negatieve gevolgen van de honorering en bonuskeuzekeuze van de top. De resultaten zouden worden gemanipuleerd, lange termijn overleven zou het afleggen tegen korte termijn gewin en de onderlinge verhoudingen zouden door wantrouwen worden gedomineerd. Allemaal uitgekomen. Toch kan niemand de grootspraak ontkrachten, de branie ontmaskeren, de dikdoenerij tenietdoen en de opschepperij als een luchtballon doorprikken. Zo heeft de ingestelde commissie Tabaksblat het allemaal erger gemaakt. Meteen nadat de verplichting ontstond om de topinkomens openbaar te maken brak dissonantie uit en voelden sommige toppers zich zwaar onderbetaald. Het resultaat is dat er geen matiging, maar juist een verdere toename van de hoogte van de topinkomens plaatsvond.
Hoe ga je om met dissonantie?
In de periode voorafgaand aan het ineenstorten van het Romeinse rijk zijn veel onmatige, idiote en tirannieke keizers aan de macht geweest. De manke, stotterende keizer Claudius hoorde niet in dat rijtje thuis. In de chaos van zijn tijd deed hij een belangrijke observatie, gevat in de uitspraak Laat alle troebelen die schuilen in het duister en de modder naar boven komen. Wegdrukken en goedpraten helpt niet, was zijn gedachte, laat het maar allemaal zien. Dan wordt iedereen er zo ziek van dat er wel fundamentele verandering moet komen. Zo kun je ook op dissonantie reageren.
Toch kun je je afvragen wat te veel openbaarheid, op welk gebied dan ook, met ons gevoel doet. Want berichten komen van alle kanten. Zelfs een woningcorporatie heeft zijn bestuursvoorzitter moeten ontslaan omdat hij zich schuldig heeft gemaakt aan zelfverrijking en het buiten de boeken houden van persoonlijke voordelen als salarisverhogingen, bonussen, extra pensioen, snoepreizen en een buitenlands appartement op kosten van de zaak. De COR van de nationale politie kent inmiddels de effecten van openbaarmaking. Geen openbaarheid kan niet. Dat hebben we gezien. Totale openbaarheid en het breed inzetten van een waarheidscommissie waarbij niet veroordeeld wordt, maar wel alles van belang boven tafel komt is te vroeg. We moeten toch eerst de gaten in de dijk dichten en mensen op posities brengen met gezag. Dan kan daarna alle modder naar boven gebracht worden en op een juiste wijze worden afgevoerd.
Laat in ieder geval het grote ontbluffen maar aanvangen zodat we de weg omhoog verder kunnen vinden en bestendigen. Een oproep ook om gevaarlijke boeken als Manipuleren kun je leren en Hoe word ik een rat voorgoed aan de papiervernietiger toe te vertrouwen.
Niet hard en niet zacht, maar vooral duidelijk en eerlijk zijn. Daaraan herkennen we de goede richting. We zoeken geen bluffers en schuinsmarcheerders. Laat ook anderen winnen en zorg ervoor dat er geen verkeerde gedachten en geuren gekoppeld worden. Ontbluffen moet geleidelijk gaan, anders stort het kaartenhuis in. In die zin is een periode van dissonantie uiteindelijk perfect om wakker te worden, stoom af te blazen, zaken recht te zetten en elkaar recht in de ogen te kunnen zien.
Bij dissonantie moet je niet hard en niet zacht zijn, maar vooral duidelijk, eerlijk en realistisch
CV Rob Vinke november 2016
Prof. dr. Rob H. W. Vinke is sinds 1997 verbonden aan Business Universiteit Nyenrode als hoogleraar personeelswetenschappen en per mei 2015 als emeritus-hoogleraar. Hij is sinds 2013 hoogleraar HRM aan het ICUC (Inter-Continental University of the Caribbean).
Sinds 1997 is hij directeur van Rob Vinke Consultancy, een onafhankelijk organisatieadviesbureau. Hij is kerndocent van de opleiding HR-strateeg aan de Universiteit Groningen/AOG.
